Буква ż та диграф rz у польській мові позначають той самий звук [ж] (також [ш] - при оглушенні).
Пишемо ż
► якщо в інших формах цього слова або спільнокореневих відбувається чергування на - g, dz, z, ź/zi, s, h:
- g : ważyć — waga, bieżnia — biegać, trwożnie - trwoga, dłużej - długo
- h : drużyna — druh, pobłażać — błahy, watażka – wataha
- ź/zi : grożę - groźba, zakażenie – zakaźny, duży – duzi, zamrażarka – mrozić
- dz : pieniążek - pieniądze, księża – ksiądz
- z : wiążę — wiązać, objeżdżać – objazd, zwyciężyć – zwycięzca, miażdżyć – miazga
- s : mąż — męski, niżej - nisko, wyżej – wysoko
► після літер l, ł, n, r: lżej, małżeństwo, inżynier, sierżant. Винятки: półrzadki, współrządzić.
► у словах іншомовного походження, які закінчуються на -aż: garaż, bandaż, wiraż, witraż, bagaż.
► в іменниках жіночого роду, які закінчуються на -aż, -eż: straż, spredaż, kradzież, młodzież, odzież. З цього правила є виняток: twarz.
– якщо слово починається на жа-, жо-, жу-, жи- ża-, żo-, żó-, żu-, ży-: żaba, żona, żółty, żurek, życie. Винятки: rzadko, rzodkiewka, rzucać, Rzym.
► у частках ż-, -że: jakże, niemalże, skończże, weźże, jakiż, takoż, tenże, bądźże, stańże, jakże, cóż, któż, czyż, gdyż.
► у диграфі dż який читається одним звуком [дж]: dżem, dżuma, dżentelmen, dżdżysty, dżoker.
► у численних словах, правопис яких треба запам’ятати: gżegżółka, mżawka, piegża, abażur, drapieżnik, drożdżówka, dyżur, filiżanka, jeż, kałuża, kożuch, łupież, łyżka, łyżwa, nóż, pasażer, pożyczka, żmija тощо.
Пишемо rz
► якщо в інших формах цього слова або спільнокореневих відбувається чергування на - r: górzysty — góra, karze - karać, rowerzysta — rower, wierzyć - wiara, mędrzec — mądry, dworze - dwór, chmurze — chmura, marzec — marca, dworzec — dworce, dobrze — dobry.
► якщо слово закінчується на -arz, -erz, -mistrz, -mierz:
- -arz : brukarz, dekarz, pisarz
- -erz : rycerz, harcerz, kołnierz
- mistrz : kuchmistrz, ogniomistrz, zegarmistrz
- -mierz : ciśnieniomierz, Kazimierz, kroplomierz
► після приголосних b, p, d, t, g, k, ch, j, w:
- b : brzmienie, brzuch, brzeg
- p : przekonanie, przemoc, przyjaciel
- d : drzwi, drzemać, drzeć
- t : strzelba, trzeba, trzy
- g : grzyb, grzeczny, grzmot
- k : krzyk, krzywy, krzak
- ch : chrzan, chrzest, chrząstka
- j : dojrzały, spojrzeć, przejrzysty
- w : wrzask, wrzesień, wrzucić
З цього правила є винятки: wszechświat, wszędzie, wszystko, zawsze, pszczoła, pszenica, bukszpan, wykształcenie, kształt, pierwszy, powszechny, powszedni, gżegżółka. А також в ступенях порівняння прикметників: lepszy – najlepszy, grubszy – najgrubszy, cichszy – najcichszy, mocniejszy – najmocniejszy і похідних дієсловах: polepszać, powiększać, ulepszać, upiększać, zwiększać.
► у численних словах, правопис яких треба запам’ятати: burza, jarzębina, jarzyny, korzeń, kurz, narząd, narzędzia, orzech, porządek, rzadki, rząd, rządzić, rzecz, rzeka, rzemiosło, rzeźba, rzodkiewka, rzucać, tchórz, towarzysz, uderzać, urząd, warzywa, wierzba, zdarzenie, zmierzch, zorza, zwierzęta тощо.
Пишемо як українською
Для україномовних є ще одне правило – якщо в аналогічному або з близькому за значенням слові є літера "р", то пишемо "rz":
- brzuch : брюхо
- brzeg : берег
- przyjaciel : приятель
- przekonanie : переконання
- drzwi : двері
- drzemać : дрімати
- strzelba : стрільба
- trzeba : треба
- trzy : три
- grzyb : гриб
- grzmot : грім
- krzyk : крик
- krzywy : кривий
- chrzan : хрін
- chrzest : хрест
- dojrzały : зрілий
- przejrzysty : прозорий
- wrzesień : вересень
- ciśnieniomierz : тискомір
- rycerz : лицар
- porządek : порядок
- orzech : горіх
| <-- Урок 40 | Урок 42--> |